İş sağlığı ve güvenliği / Çevre farkındalığını arttırmak ve eğitimler haricinde bazı konularda bilinçlendirmeye katkıda bulunmak adına hazırlamış olduğumuz İSG-Ç Bülteninin onuncu sayısı:

"YAPI SEKTÖRÜNDE İSKELE KULLANIMI"

İnşaat sektöründe iş kazalarının büyük bir bölümü yüksekten düşme sonucu meydana gelmektedir. Bunlardan bir kısmı da amaca uygun şekilde yapılmayan iskelelerden kaynaklanmaktadır. Ülkemizde özellikle konuyla ilgili eğitimli profesyonellerden oluşan iskele kurulum ekiplerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bülten ile yapı sektöründe güvenli iskele kullanımı konusunda bilgi vermek ve olası iskele sorunlarına karşı çalışanlarımızı bilinçlendirmek amaçlanmıştır.

Dış Cephe İskelelerine Dair Tebliğ

19 Eylül 2014’te yayınlanan tebliğ ile; duvar, sıva, ısı-ses-su yalıtımı, kaplama, boya, montaj işleri, restorasyon, yıkım-söküm ve benzeri yapım işleri ile onarım ve güçlendirme işleri için dış cephe iskelesi kullanılacak projelerde iskele detay çizimleri ve statik hesapları ruhsat aşamasında idareye verilmelidir.

İskeleler aşağıda belirtilen durumlarda işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişi tarafından kontrole tabi tutularak, iskeleler ile ilgili özel tedbirlerde belirtilen hususları içeren kontrol raporu hazırlanır, rapor sonucunda sadece güvenli olduğu tespit edilen iskelelerde çalışma yapılır;

• Kullanılmaya başlamadan önce,
• Haftada en az bir kez,
• Üzerinde değişiklik yapıldığında,
• Belli bir süre kullanılmadığında,
• Sismik sarsıntı, kuvvetli rüzgârlar gibi olumsuz hava şartlarına veya denge ve sağlamlığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında.

Çelik Dış Cephe İskeleleri

Aynı tebliğde ahşap ve çelik iskelelerin teknik detayları verilmiştir. Buna göre çelik iskeleler için uygulama esasları şunlardır:

• İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelenin uygun ve görülebilir yerlerine asılmalıdır. Belirtilen bu ağırlıkların iskele üzerinde düzgün yayılı olarak dağıtılmasına dikkat edilmeli, bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmemelidir.
• Dış cephe iskelelerinde Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği gereğince standart korkuluk sistemleri, topuk levhası ve malzeme düşmesini engelleyecek, iskelenin statik dengesini bozmayacak file bulunmalıdır.
• Gece çalışmasının gerekli ve zorunlu olduğu haller ile gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli aydınlatma sağlanmalı, elektrik kablo ve cihazları gerek iskele gerekse çalışanlar için tehlike oluşturmayacak şekilde konuşlandırılmalıdır.
• İş iskelelerinde mevcut çalışma yerleri ve geçitlerin buz, kar, yağmur gibi doğal etkenler ve kir, pas, yağ gibi diğer etkenler nedeniyle kaygan hale gelmemesi, alınacak önleyici tedbirler ve düzenli bakım yapılması suretiyle sağlanmalıdır.
• Sistemin hesabı yapılırken en büyük yüklemeler ve çalışma rüzgâr yükü, cepheye dik ve paralel olarak ayrı ayrı tatbik edilmelidir.
• İskelelerin yatay kararlılığı, iskelenin bitişik binaya ankrajlar ile tutturulması ile sağlanmalıdır.
• Çalışma alanları mümkün olduğunca yatay olmalı, eğimin 1/5’i aştığı durumlarda platformda bütün genişlik boyunca sağlam olarak tutturulan ayak tutucular bulunmalıdır.
• İskelelerin sökümüne en üst kısımdan başlanılmalı, bina bağlantıları ise platformların tamamının alınmasından sonra yukarıdan aşağıya sökülmelidir.
• İskele sistemlerinde deformasyona ve korozyona uğramış ana, tali ve bağlantı elemanları kullanılmamalıdır.
• İskelelerin inşasında kullanılan madeni elemanlar statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanmalıdır.
• En üst platform yüzeyi ile taban plakası alt kenarı arasındaki yükseklik 24 m’ nin üzerinde ise standart sistem konfigürasyonları dışında hesaplama yoluna gidilmelidir.
• Çalışma alanları arasındaki baş mesafesi boyutu en az 190 cm olmalıdır.
• Vinç veya benzeri makinelerin kullanılması sırasında, yüklenen malzemenin iskeleye takılmaması için gerekli tedbirler alınır.

Mobil İskeleler

Şantiyelerde özellikle mekanik, elektrik ve mimari işlerinde kullanılan mobil iskeleler için gereklilikler şunlardır:

• İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelenin uygun ve görülebilir yerlerine asılmalıdır. Belirtilen bu ağırlıkların iskele üzerinde düzgün yayılı olarak dağıtılmasına dikkat edilmeli, bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmemelidir.
• Mobil iskeleleri dayanıklılık ve taşıyacağı yükler bakımından yeterli sağlamlıkta ve uygun malzemeden imal edilir. Mobil iskelelerde, bacakları veya taşıyıcı orta kirişleri eksiz olarak yapılır.
• Mobil iskele bacaklarını, düzgün ve sağlam yerlere oturtulur İskeleyi çapraz bağlantı elemanları ile sabitlenir.
• Çalışma platformunun etrafına düşme tehlikesine karşı korkuluk sistemleri yerleştirilir.
• Çalışma platformlarına ulaşım için sadece merdiven kullanılır.
• Çalışma platformlarının tam dolu olmalıdır.
• Mobil iskelelerde standart korkuluk sistemleri olmalıdır.
• Hareket edebilen mobil iskelelerin denge ayakları ve tekerlek kilitleme sistemleri olmalıdır.
• Mobil iskelelerde standart topuk levhaları olmalıdır.

Asma İskeleler

Şantiyelerde özellikle dış cephe boya ve temizlik işlerinde kullanılan asma iskeleler için alınması gereken önlemler
şunlardır:

• İskele taşıyıcı sistemi için kullanılacak halatlar, hareketi sağlayan mekanik tesisat ve motor tertibatı, fren sistemleri, çalışma platformu ve diğer güvenlik teçhizatları her gün işe başlamadan önce kontrol edilir.
• İskelelerin hareketlerini sağlayan makine, teçhizat ve vinçlerin, kullanılmaya başlanmadan önce, montajını gerçekleştiren yetkili teknik elemanlarca kullanıma elverişli olduklarına dair belgeler hazırlanarak, bu belgeler işyerinde bulundurulur.
• İskelelerin, çalışma sırasında sağa sola veya ileri geri hareket etmeden asılı kalması sağlanır.
• İskelelerin taşıyabileceği azami yük miktarı belirtilerek, bu miktardan fazla yükleme yapılmaz. Asma iskelelerde merdiven kullanılmaz.
• İskeleler, çalışma konumunda devreye sokulabilecek durdurma fren sistemleriyle donatılır. Ayrıca iskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat ve ikincil fren sistemleri bulunur. Halatlı kaldırma tertibatlarında çalışma konumunda güç kaynağının kesilmesi durumunda otomatik olarak devreye giren ayrı bir tutma freni bulunur. İskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat, tutma frenleri ve ikincil fren sistemi gibi güvenlik tedbirlerinin çalışma esnasında sistemi durdurma amaçlı kullanılmaması için gerekli tedbirler alınır.
• Güç tahrikli halatlı asma iskele sistemlerinde, aşırı yük algılama sistemleri, otomatik hız algılayıcı sistemler, en düşük ve en yüksek çalışma seviyelerinde devreye girecek halat sonu sınır anahtarları, yapıdan kaynaklanan tehlikeli durum varsa çarpışmayı önleyici düzenekler, iskele platformunun yatay düzlemde kalmasını sağlayan eğim algılayıcılar gibi güvenlik sistemleri bulunur.
• İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. Çalışanlara bağlantı aparatları ve halat tutucularıyla beraber tam vücut kemer sistemleri verilerek kullanımı sağlanır. Dikey yaşam hatlarının üst uçları uygun bir yere sağlam ve güvenli bir şekilde sabitlenir.
• Halatlı sistemlerde halatların sarıldığı ve geçtiği mekanik teçhizatlardan kurtulmalarını, hareket sırasında çekme sisteminde halatların kaymasını önleyen tedbirler alınır.

Sonuç

Yapı sektöründe iskele kurulumunun, kullanımının, bakımının ve söküm işlerinin hayati önem taşıdığını unutmamalıyız. Ülkemizde inşaat sektöründe yaşanan kazaların nedenlerine bakıldığında yüksekten düşme birinci sırada olmakla birlikte, yüksekten düşme kategorisi detaylandırıldığında iskele kaynaklı kazalar ikinci sırada yer almaktadır. Bu kapsamda iş program ve planlarımıza güvenli iskele çalışma prensiplerini de eklemeyi ihmal etmemeliyiz.

EPY / İSG-Ç BÜLTEN010 "Yapı Sektöründe İskele Kullanımı"