Hayatın her alanında olduğu gibi iş güvenliği kültürü için de “sanat” çok şey ifade etmektedir. Görev veya zorunluluk hislerinden uzak, samimi duygularla sunulan sanat eserlerindeki iş güvenliği varlığı toplumun konuya bakışını olumlu yönde geliştirmektedir.
Konuya ilgisi olanlar, Yeşilçam filmlerindeki iş sağlığı ve güvenliği açıklarını yakalamıştır: Efsane karakter Yaşar ustanın olduğu Bizim Aile filmindeki Şener ustanın makinalar arasında işitme duyusunu kaybettiğini (Meslek Hastalığı), Gülen Gözler filmindeki Vecihi’nin iskeleden tırmanarak inşaata çıktığını ve korkuluksuz balkondan atladığını ve hatta aynı filmde binanın çöktüğünü, Tarık Akan ve Cüneyt Arkın’ın başrollerini oynadığı Maden filmini… Yeşilçam için iş güvenliği açısından örnekler çoğaltılabilir. Ancak edebiyat, tiyatro, müzik ve resim ile ilgili sanat eserlerine rastlamak pek mümkün değil. Artık yeni ve modernize edilmiş bir iş güvenliği anlayışı olduğuna göre, sanat eserlerinin de iş güvenliği kültürünü görmezden gelmemesi gerektiğini düşünürken ilk kıvılcımlar kendini gösterdi. Bu yazıda son günlerin iş sağlığı ve güvenliği sanat olayları hakkında bilgi vermek istiyorum.
BABAMIN KANATLARI
2016’nın son çeyreğinde izleyiciyle buluşan film inşaat sektöründeki zorlukları ana karakter İbrahim üzerinden ele almaktadır. Filmin başrollerini; Menderes Samancılar, Musab Ekici, Kübra Kip ve Tansel Öngel paylaşmıştır. İlk gösterimini Çek Cumhuriyeti’nde 51. Uluslararası Karlovy Vary Film Festivali’nde yapan ve dağıtıcılığını Nar Film’in üstlendiği film, 23. Adana Film Festivalinde SİYAD “En İyi Film” ödülü dahil, toplamda 7 ödül birden almıştır. Babamın Kanatları, üçleme olarak düşünülen serinin ilk filmidir.
Yılmaz Güney sinemasına selam çakan filmde inşaat işçilerinin hayalleri ve umutlarına inme şansı bulabilir ve günümüzün olağan manzarası haline gelen şantiyelerin iç yüzüne dair fikir edinebilirsiniz.
BABİL
İş güvenliği sorununun ilk defa bir tiyatro oyununda sahnelenmesi adına önemli bir oyun Babil. Kadıköy Emek Tiyatrosu tarafından sahneye konan oyun, dev bir inşaata dönüşmüş ülkenin, her bir köşesinde sınır tanımaksızın yükselen kulelerini mercek altına alıyor.
Birbiri ardına çıkılan katlarda kimler bedeli peşin ödüyor, kartlar nasıl dağıtılıyor, kime ne düşüyor? Kuleler yükselirken neler alçalıyor? On bin basamak sonra da umut var mı? Babil seyirciyi bugünün yeni yaşam alanına, şantiyeye davet ediyor.
FITRAT
Gazeteci İsmail Saymaz’ın kitabı Fıtrat, son 30 yıldaki iş kazalarına mercek tutuyor. Kimi zaman maliyet hesabıyla kimi zaman kadere havale edilerek ulaşılan sonuç, işçilerin hayatlarının devlet ve özel sektör tarafından önemsenmediği, güvencesizlik, ihmal ve umursamazlığın kol gezdiği bir “ölüm yolculuğu”dur. Tekstil, inşaat, maden, enerji, tersane işçilerinin hızlanarak artan ölümleri iş kazası değil, cinayet hükmüyle anılıyor bu nedenle.
Kitaptaki işçi ifadeleri durumun iç yüzünü bütün gerçekliğiyle gösteriyor:
“Kaza değil bu ya, bu cinayet. Niye cinayet biliyor musun? Bazen şöyle diyorlar: İşçiler cahildir. Öyle midir? Bu işçiler dünya güzeli gemileri yapıyor, denizde yüzdürüyor; cahil değil. Ama elektriğe bastığında cahil! Oysa önlem almadığından, üç kuruş daha fazla kazanasın diye beş kuruşu harcamadığından bu cinayet oluyor. Beş dakikalık gaz ölçümünü yapmazsan, işçi patlamada öldüğünde bu cinayet değil midir? Cinayetin âlâsı bu.”
– Tersane işçisi Hakkı Demiral-
Kitap İletişim Yayınlarından 2016’nın son çeyreğine çıktı ve iş kazalarının toplumsal yanını irdelemek adına kaynak niteliğinde.
İŞ GÜVENLİĞİ TİYATROSU
Son olarak 2K Endüstriyel Danışmanlığın projesi olarak ortaya çıkan İş Güvenliği Tiyatrosundan bahsetmek istiyorum. İş sağlığı ve güvenliği kapsamındaki konuları tiyatro ile interaktif ve yaratıcı drama yöntemleriyle sunan grup, tek düze ve faydası tartışılır eğitim anlayışını sanatın bir kolu olan tiyatro ile kırmayı hedefliyor. Özellikle çalışanlardan alınan geri bildirimlerde eğitimlerin sıkıcı ve faydasız olduğuna dair yorumlar alan işverenlerin ve iş güvenliği uzmanlarının deneyimleyebileceği ve yenilikçi bir proje.
Fragman: https://www.youtube.com/watch?v=7hUcrucQv8U&t=7s
Önlem Dergisi, Erdem Gezginci, Ocak 2017
http://www.onlemdergisi.com.tr/is-guvenligi-kulturu-icin-sanat/