Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayakizi (Carbon Footprint) İnsan faaliyetleri nedeni ile doğrudan ve dolaylı olarak ortaya çıkan toplam sera gazı miktarı olup, genellikle ton eşdeğer karbon dioksit (CO2) cinsinden ifade edilir.

Yeryüzünde yaşayan her bir insan yılda ortalama 7 ton CO2 üretir. Bir ABD vatandaşının yılda ürettiği  ortalama miktar 20,4 ton iken, bir Türk Vatandaşı yılda ortalama 3,14 ton CO2 üretmektedir.

Insan faaliyetleri ile oluşan karbon ayak izlerinin doğal yaşamda bulduğu somut karşılığı, özetle küresel ısınma, iklim değişikliği ve bunlara bağlı olarak doğal yaşamın yok olması olarak tanımlamak mümkündür.

Karbon Ayak İzi Türleri:

• Birincil ayak izi: kişilerin doğrudan gerçekleştirdiği eylemlerden dolayı ortaya çıkan karbon gazı salınımlarının ölçülmesi ile ortaya çıkar.
• İkincil ayak izi: Kullanılan ürünlerin tüm yaşam döngüsündeki imalattan bozulmaya/ tüketilmeye kadar olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.

Karbon Ayak İzini Oluşturan Faaliyetler:

Karbon Ayak İzini Nasıl Azaltabilirsiniz?

Alacağınız basit önlemler ile birlikte bireysel karbon ayakizinizi azaltmanız mümkündür.

       Ihtiyacınız kadar tüketin ve gereksiz ürün almayın.

       Gereksiz elektrik kullanımı karbon ayak izi miktarını doğrudan arttırmaktadır. Kullanım halinde olmayan ve elektrik tüketen her aleti fişten çekerek kapalı tutun.

       Şehir içinde daha fazla yere yürüyerek  gitmekle karbon ayakizinizi azaltabilirsiniz.

       Uçak yolculuğu ile ulaşım karbon ayakizinizi arttırak faktörlerin başında gelmektedir. Bu nedenle altermatif ulaşım araçları ile gidebileceğiniz yerlerde uçak yolculuğu tercih etmeyin. Eğer uçakla uçmak zorundaysanız aktarmalı uçuşları değil direkt uçuşları tercih ederek emisyonların azalmasına katkıda bulunabilirsiniz. 1 saatlik bir uçuş = 182 kilo CO2e

       Bireysel araç yerine toplu taşımayı kullanarak veya yakın mesafelere yürüyerek de karbon ayakizinizi azaltabilirsiniz.

       Araç alırken veya kiralarken düşük emisyonlu olanları tercih edin.

       Evinizde iyi bir dış cephe yalıtımı yaparak hem enerji maliyetlerinizi hem de karbon ayakizinizi azaltabilirsiniz.

       Fosil yakıtlar yerine, elektrik ve güneş enerjisi ile ısınmayı tercih edin. 1 kg kömürün Karbon Ayak İzi: 2,87 kg CO2e’dir

       Enerji verimliliği yüksek elektrikli aletler ve ampuller kullanmak karbon ayakizinizin azalmasına ve enerji maliyetlerinizin düşmesine sebep olur. Bu nedenle başlangıçta maliyeti yüksek olsa dahi bu tür gereçleri tercih edin.

       Led armatürler kullanarak enerji tüketiminizi ve karbon ayakizinizi azaltabilirsiniz.

       Su vb. doğal kaynakları yeterli düzeyde kullanarak ve su verimliliği sağlayarak karbon ayakizinizin azaltılmasına katkıda bulunabilirsiniz. Bulaşıkları elde yıkıyor ve çoğu kimsenin yaptığı gibi suyu sürekli akıtıyorsanız, o zaman = 8 kilo CO2e,  makinada yıkıyorsanız = 0,9 kilo CO2e karbon ayaizi bırakıyorsunuz demektir.

       Sebze ve meyveleri mevsimi dışında tükettiğinizde veya ithal ürünler tükettiğinizde, bu ürünlerin daha fazla enerji kullanılarak üretildiği veya ülkemize getirildiği, bu nedenle de karbon ayakizinizi arttırdığı gerçeğini aklınızdan çıkartmayın. Pirinç karbon ayakizi en yüksek tarımsal gıda olup, 1 kg Pirincin Karbon Ayak İzi: 4 kg CO2e’dir.

       Daha az kırmızı et tüketin. Kırmızı et üretiminde kullanılan metan gazı 20 yıllık periyodda CO2 gazından 72 kat daha fazla atmosfere zarar vermektedir. 1 kg Sığır Etinin Karbon Ayak İzi: 34,6 kg CO2e’dir.

       Gereksiz atık üretiminin daha  fazla CO2 emisyonuna neden olduğunu ve karbon ayakizinizi arttırdığını unutmayın. Bu nedenle atıklarınızı geri dönüşüm ve/veya yeniden kullanım için atık kutularına atmaya özen gösterin.

       Ağaç dikin. Dikilen her ağaç için yılda 12 kg CO2 emilimi sağlanabilmektedir.

Nilay Canbay Öztürk, Yüksek Mimar, LEED Danışmanı